Τα αναγνωρίσιμα βαπορέτα οργώνουν τα κανάλια της Βενετίας, με τα γαλήνια νερά να καθρεφτίζουν τα χαμόγελα και τα φλας των τουριστών μέσα στην ηλιόλουστη μέρα. Αυτή την περίοδο, όπως κάθε καλοκαίρι, η Γαληνοτάτη μοιάζει να αποκτά μια σπάνια κοσμοπολίτικη λάμψη, καθώς το μέγιστο πολιτιστικό συμβάν ανοίγει τις πόρτες του στο αχόρταγο πλήθος των εραστών της τέχνης απανταχού στον κόσμο: η Μπιενάλε της Βενετίας, με τη 14η Διεθνή Εκθεση Αρχιτεκτονικής, μας υποδέχεται.
Ο Ρεμ Κούλχαας είναι ο μαέστρος αυτής της αρχιτεκτονικής «συμφωνίας», όπου το κεντρικό θέμα είναι ο Μοντερνισμός στην Αρχιτεκτονική σε μια νοητή περίοδο από το 1914 έως το 2014. Οι 65 χώρες, που συμμετέχουν με τα εθνικά περίπτερά τους, καλούνται να αναδείξουν τον αρχιτεκτονικό τους πλούτο και την εξέλιξή του υπό το δίπολο της Ιστορικότητας και του Μοντερνισμού. Ενα αρκετά ενδιαφέρον θέμα, αφού ξεφεύγει από το γνωστό καλούπι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής και επικεντρώνεται στον ιστορικό της χαρακτήρα. Εξάλλου, όπως ο ίδιος ο Κούλχαας εξηγεί: «Ηθελα να είναι περισσότερο ένα όχημα έρευνας παρά μία ακόμη έκθεση».
Χωρισμένη όπως πάντα σε δύο τμήματα, το κυρίαρχο είναι οι Τζιαρντίνι (Giardini), όπου και ο πυρήνας της Μπιενάλε παραδοσιακά και το δεύτερο, πιο μοντέρνο τμήμα, είναι η Αρσενάλε, ένα ιστορικό βιομηχανικό σύμπλεγμα, αναπαλαιωμένο, που αποτελεί το ίδιο ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό έκθεμα. Οι νεότερες χώρες, που έχουν αποκτήσει μόνιμο εθνικό περίπτερο στην Μπιενάλε βρίσκονται στην αναπτυσσόμενη Αρσενάλε, ενώ οι παλαιότερες εθνικές συμμετοχές, μαζί τους και η Ελλάδα, βρίσκονται στους καταπράσινους κήπους των Τζιαρντίνι. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το ελληνικό περίπτερο είναι από τα παλαιότερα περίπτερα της Μπιενάλε, χτισμένο το 1934, και είναι το μέρος όπου η διάσημη Πέγκυ Γκούγκενχαϊμ, η εκκεντρική ανιψιά του γνωστού Γκούγκενχαϊμ, επέλεξε για να παρουσιάσει την πρώτη της έκθεση στη Βενετία προτού εγκατασταθεί μονίμως στο περίφημο Παλάτσο Venier dei Leoni, που στεγάζει πλέον την καταπληκτική συλλογή της.
Η Διεθνής Εκθεση της Αρχιτεκτονικής, αρκετά νεότερη από τη δίδυμη αδερφή της, αυτήν της Τέχνης, με την οποία εναλλάσσεται κάθε χρόνο, άρχισε ως τμήμα της Μπιενάλε το 1968, αλλά μόνο το 1980 διαχωρίστηκε σε ξεχωριστή έκθεση και έκτοτε έχει μια μεγάλη και ένδοξη πορεία. Πλέον, νέες χώρες διαθέτουν μια δυναμική παρουσία, δείγμα των καιρών, όπως το Χονγκ Κονγκ, το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και υπόσχονται μια ανανεωμένη οπτική γωνία, όντας σύγχρονα κέντρα έντονου πειραματικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.
Διαβαίνοντας τις πύλες των Τζιαρντίνι σε περιμένουν οι, όπως πάντα, πολλά υποσχόμενες βορειοευρωπαϊκές συμμετοχές της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της Φινλανδίας, τα περίπτερα των οποίων αποτελούν, τα ίδια, παραδείγματα αρχιτεκτονικής εναρμόνισης με το φυσικό περιβάλλον, διατηρώντας τους κορμούς των δέντρων που φύονται εκεί ως «έκθεμα» και συνεκτικό περιεχόμενο του περιπτέρου. Επίσης θα μπορέσετε να επισκεφθείτε και άλλα περίπτερα με σημαντικές εκθέσεις, όπως του Καναδά με την «αρκτική» αναφορά, της Ρωσίας με το ένδοξο παρελθόν και της ανήσυχης Γαλλίας, και βεβαίως της Ελλάδας, για την οποία, δυστυχώς, λίγα έχω να πω. Πέρα από την ευφάνταστη και αρμονική σύνθεση στην είσοδο του ελληνικού περιπτέρου, όπου το γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας μοιάζει να υποδέχεται τους επισκέπτες, η υπόλοιπη έκθεση θυμίζει υπερβολικά τουριστικό περίπτερο του ΕΟΤ. Οι όποιες λίγες αναφορές στη μοντέρνα ελληνική αρχιτεκτονική μοιάζουν να εξαλείφονται μπροστά στον καταιγισμό εικόνων με ηλιόλουστες παραλίες και νησιά. Κατανοώ το άγχος για την προώθηση του τουρισμού στην Ελλάδα, αλλά η Διεθνής Εκθεση Αρχιτεκτονικής στην Μπιενάλε δεν είναι ο πλέον κατάλληλος χώρος γι’ αυτό.
Στον χώρο της Αρσενάλε τα πράγματα είναι πιο ενδιαφέροντα: πέρα από τους δύο μεγάλους νικητές, την Κορέα και τη Χιλή, θα μπορέσεις να επισκεφθείς την εντυπωσιακή «Μοντιτάλια», όπου εκτίθενται με έξυπνο τρόπο σημαντικές τομές στην αρχιτεκτονική ιστορία της χώρας. Παράλληλα, το περίπτερο της Χιλής θα σε υποδεχθεί σε ένα ταπεινό σπιτικό του Σαντιάγκο δε Τσίλε, που έχει μεταφερθεί αυτούσιο και έχει εγκατασταθεί μέσα στο περίπτερο με όλη την τοπική μαγεία των χιλιανών χρωμάτων. Πιο κάτω τα Αραβικά Εμιράτα σού παρουσιάζουν την ιστορία που κρύβεται πίσω από το αρχιτεκτονικό θαύμα του Ντουμπάι: μέσα στην ενδιαφέρουσα διαδραστική έκθεση θα δεις, εκτός των άλλων, κι ένα φιαλίδιο που περιέχει δείγμα από το πρώτο πετρέλαιο που εξορύχθηκε στην περιοχή!
Μικρά διαλείμματα
Τόσο στον χώρο των Τζιαρντίνι όσο και στην Αρσενάλε υπάρχουν πολύ όμορφα καφέ, όπως το «Αρτ Καφέ» στην Αρσενάλε, για να κάνεις ένα διάλειμμα. Η κοντινή Βία Γκαριμπάλντι (Via Garibaldi) επίσης, ιδίως το απόγευμα, είναι γεμάτη από νεανικά πλήθη καθώς και από τους εραστές της τέχνης και της Μπιενάλε που απολαμβάνουν συζητήσεις γύρω από την Εκθεση απολαμβάνοντας ένα «σπριτζ», διάσημο τοπικό απεριτίφ, ή ένα βενετσιάνικο «τζελάτο», παραδοσιακό παγωτό. Ισως η καλύτερη εποχή για να επισκεφθείς την Μπιενάλε να είναι ο Σεπτέμβριος, όταν παράλληλα με τη Διεθνή Εκθεση Αρχιτεκτονικής ανοίγει την αυλαία του και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, στο οποίο δίνει κάθε χρόνο ραντεβού το παγκόσμιο τζετ-σετ. Το Φεστιβάλ φέτος διαρκεί από 27 Αυγούστου μέχρι 6 Σεπτεμβρίου και αποτελεί μοναδική ευκαιρία να συνδυάσεις την Εκθεση και τα παράλληλα καλλιτεχνικά δρώμενα με μερικές από τις καλύτερες διεθνείς κινηματογραφικές παραγωγές.