Trong mùa lễ hội cuối năm nay, có một câu khẩu hiệu được sử dụng nhiều trên mạng xã hội ở các nước vùng Vịnh (gồm Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Arab Saudi và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất): “Tất cả những gì tôi mong muốn trong Giáng sinh này là giá dầu tăng”.

Theo tờ Financial Times, mây đen đang che phủ nền kinh tế của khu vực nhiều dầu lửa này trong bối cảnh giá dầu rớt thê thảm, “bốc hơi” quá nửa trong vòng 18 tháng.

Ước tính, trong vòng một năm qua, giá dầu tụt dốc đã khiến vùng Vịnh thiệt hại 360 tỷ USD giá trị xuất khẩu.

Mới chỉ là bắt đầu

Các nhà thầu, lĩnh vực bất động sản, và ngay cả các nhà đầu nước ngoài ở vùng Vịnh cũng đều cảm nhận rõ “nỗi đau” mà giá dầu giảm sâu mang lại, bởi giá dầu ngày càng thấp buộc các chính phủ trong khu vực phải cắt giảm chi tiêu.

“2015 là một năm khó khăn, nhưng đây mới chỉ là sự khởi đầu của một quá trình điều chỉnh kéo dài nhiều năm: năm 2016 cũng sẽ khó khăn như thế, và rồi năm 2017 và 2018 nữa. Năm tới, sự giảm tốc của kinh tế vùng Vịnh sẽ chưa dừng lại”, ông Masood Ahmed, Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại vùng Vịnh, nhận định.

Những đợt cắt giảm chi tiêu công mạnh tay đã khiến các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân ở Arab Saudi, nền kinh tế lớn nhất vùng Vịnh, lo ngại. Việc cắt giảm ngân sách này còn đi ngược lại chính sách chi tiêu hào phóng của Riyadh bấy lâu nay nhằm giảm căng thẳng xã hội.

“Các nước thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) đã có một năm đáng quên. Tâm trạng của các nhà đầu tư trong nước rất bi quan, và những thông tin mới vẫn là những tin tức u ám”, ông Tarek Fadlallah, Giám đốc điều hành của công ty quản lý tài sản Nomura Asset Management Middle East có trụ sở tại Dubai, nhận xét.

“Cắt giảm ngân sách và thắt chặt chính sách tiền tệ là điều không thể tránh khỏi và thị trường đang chờ đợi những tác động bất lợi. Những dấu hiệu về sự giảm tốc của các hoạt động kinh tế trong khu vực ngày càng rõ nét và không thể phủ nhận”, ông Fadlallah nói.

Cùng lúc đối mặt với giá dầu sụt giảm, cuộc chiến tốn kém ở Yemen, và lãi suất tăng ở Mỹ, các chính phủ vùng Vịnh không có lựa chọn nào khác ngoài việc phải “thắt lưng buộc bụng”.

Từ chỗ thặng dư ngân sách hơn 10% GDP vào năm 2013, các nền kinh tế GCC đã chuyển sang thâm hụt ngân sách sâu. Tháng 10 năm nay, IMF dự báo 6 quốc gia trong GCC sẽ đối mặt mức thâm hụt ngân sách 13% trong năm nay và tương tự trong năm tới.

Để bù đắp cho sự sụt giảm nguồn thu từ dầu thô, các chính phủ vùng Vịnh đã tìm đến những biện pháp như đánh thuế tiêu thụ và thuế doanh nghiệp. Những động thái này vấp phải sự hoài nghi của công chúng vốn đã quen với sự hỗ trợ của chính phủ, đồng thời mở ra một thời kỳ khó khăn hơn cho hoạt động kinh doanh.

“Đối với khu vực kinh tế tư nhân, điều này đồng nghĩa với sự suy giảm hoạt động”, ông Ahmed nói.

Bất động sản “lĩnh đòn”

Sự sa sút của kinh tế vùng Vịnh theo giá dầu được thể hiện rõ trong lĩnh vực bất động sản, ngành được coi là biểu tượng cho sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế khu vực này trong thập kỷ qua.

Các kiến trúc sư ở vùng Vịnh giờ đây lâm cảnh thiếu việc làm do các dự án đình trệ. Tổ chức đánh giá tín nhiệm Standard Poor’s ước tính giá bất động sản nhà ở tại Dubai giảm 10-20% trong năm 2015.

Ông Yu Tao, Giám đốc phụ trách khu vực Trung Đông của Tổng công ty Xây dựng Quốc gia Trung Quốc (China State Construction Engineering Corporation) một trong những nhà thầu lớn nhất thế giới, dự báo sự giảm tốc kinh tế sẽ kéo lùi toàn bộ thị trường xây dựng ở vùng Vịnh.

“Điều này sẽ xảy ra vào năm tới và năm sau nữa”, ông Yu nói.

Bà Zhang Yi, tham tán kinh tế và thương mại tại lãnh sự quán Trung Quốc tại Dubai, cho biết các doanh nghiệp Trung Quốc ở vùng Vịnh – trong đó có hơn 3.000 công ty tại Dubai – đang chịu “tác động gián tiếp” từ giá dầu giảm. “Nhìn chung, họ đều gặp khó khăn”, bà Zhang cho biết.

Một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng khó khăn của các doanh nghiệp tại vùng Vịnh là chi phí vay vốn gia tăng khi giá dầu giảm. Hiện tượng này không chỉ khiến ngành bất động sản khu vực điêu đứng, mà các ngành khác như tài chính cũng gặp khó theo.

“Nguồn thu từ dầu giảm xuống và lãi suất ở Mỹ tăng dẫn tới thanh khoản bị thắt chặt và lãi suất tăng”, một sếp ngân hàng vùng Vịnh giải thích.

Các chính phủ kẹt tiền ở vùng Vịnh đã phải rút tiền gửi tại các ngân hàng trong nước để bù vào thâm hụt ngân sách. Vì thế, giới ngân hàng dự báo thanh khoản sẽ còn thắt chặt hơn nữa trong thời gian tới khi nguồn thu từ dầu giảm sút thêm.

Trong bối cảnh như vậy, các ngân hàng trong nước và nước ngoài đang hoạt động ở các nước vùng Vịnh đã phải mạnh tay sa thải nhân viên.