googletag.cmd.push(function() { googletag.display(‘div-gpt-ad-1433318203233-2’); });
İran’ın Şiiliği merkeze alan sert mezhepçi tutumu, yayılmacı hariç politika geleneği ve bölge sorunlarına karşı sergilediği aşırı pragmatik yaklaşımı komşu ülkeler için kaygı ve güvensizlik kaynağı oluşturuyor.
Tarih boyunca Asya’nın güneyinde bulunan merkezi konumu dolayısıyla her vakit jeostratejik bir öneme sahip olan İran, uyguladığı hariç politikayla hem güneyde körfez komşuları Kuveyt, Katar, Bahreyn, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirliklerini hem de kara sınırının bulunduğu Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Türkiye, Pakistan ve Afganistan gibi ülkelerin güvensizlik ve kaygı duymasına ne sebepten oluyor.
Uzmanlar, bölge ülkeleri ve halklarının İran yönetimine duyduğu güvensizliğin nedenlerini, Tahran yönetiminin halkın % 90’ını oluşturan Şii nüfusu başka ülkelerde etkisini artırmak için kullanması ve kısımda yaşanan siyasi istikrarsızlığı besleyici adımlar atması olacak şekilde sıralıyor.
İran’ın temmuz ayında Birleşmiş Milletler’in 5 daimi üyesi ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın oluşturduğu 5+1 ülkeleriyle imzaladığı nükleer anlaşmanın önemine de tüm dikkatleri üzerinde toplayan uzmanlar, İran’ın anlaşmayla beraber ambargoların kalkmasıyla kısımda güçlenecek olmasının olumsuz sonuçları olacağı uyarısında bulunuyor.
Bölge ülkeleri İran’dan keyifsiz
Stratejik Düşünce Enstitüsü Dış Politika ve Uluslararası İlişkiler Programı Koordinatörü Doç Dr. Mehmet Şahin, Anadolu Ajansı AA muhabirine yapmış olduğu duyuruda , bölge ülkelerinin İran’ın hiç bir araçla kendi içişlerine karıştığını düşündüğünü ortaya koyarak , bunun örneklerinin İran’ın ülkesindeki Şii çoğunluğu Sünni iktidara karşı kışkırtacağı korkusu taşıyan Saddam Hüseyin döneminde Irak’ta ve aynı nedenlerle Müslüman nüfusunun yaklaşık olarak % 20’si Şii olan Afganistan ve Pakistan’da görüldüğünü hatırlattı.
Doç. Dr. Şahin, “İran’ın nihayet zamanda Irak’ta artan nüfuzu, Suriye’de Esed’i, Lübnan’da Hizbullah’ı, Yemen’de Husileri desteklemesi, Afganistan ve Pakistan’da Şiilerle işbirliği içinde olması bölge ülkeleri ve halklarını bir hayli keyifsiz ediyor. İran Körfez ülkeleri tarafından da kendi güvenliği için bölgenin güvenliğini tehlikeye atan devlet olarak görülüyor” değerlendirmesini yapmakda .
Suudi Arabistan, önceki hafta, İran’ın Arap ülkelerinin işlerine müdahale girişimlerine reaksion göstermişti. Suudi Arabistan 2. Veliaht Prensi ve Savunma Bakanı Muhammed bin Selman ile Ürdün Kralı 2. Abdullah görüşmesinin ardından yaptıkları ortak yazılı duyuruda , “iyi komşuluk ilkelerinin Arap ülkelerinin işlerine karışma ve onların üzerinde egemenlik sağlama çabalarından uzak durmayı gerektirdiği” vurgulanarak, “Ürdün ve Suudi Arabistan’ın esenliği ve güvenliği parçalanmayı kabul etmeyen bir bütündür” denilmişti.
Diyer yandan, Bahreyn’de temmuz sonlarında yapılan ve 2 polisin ölümüne yol açan saldırıda kullanılan patlayıcıların, birkaç gün evvel Bahreyn Donanması’na silah, patlayıcı ve mühimmat kaçırmaya çalışırken yakalanan ve yükünü İran’dan aldığı öne sürülen gemidekilerle uyuştuğu belirtilmişti. Bombalı saldırıya, karşılık veren BAE Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Muhammed Karkaş, İran’ın “Bahreyn’in içişlerine daimi müdahalesini” eleştirmişti.
“Nükleer mutabakat İran’ı güçlendirecek”
Doç. Dr. Şahin, bölge ülkelerinin buna ilaveten İran’ın imzaladığı nükleer anlaşmadan dolayı da çok fazla tedirgin olduğunu vurguluyor. Zira, söz konusu anlaşmayla bir yandan İran’ın nükleer programına ciddi sınırlamalar gelirken, başka taraftan da bu ülkeye yönelik Birleşmiş Milletler yaptırımları dahil tüm yaptırımlar kalkacak.
Mehmet Şahin, mutabakat , İran’ın üye olmadığı Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) ülkeleri tarafından değişik tepkilerle karşılansa da “Başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkeleri, İran’ın bu anlaşmayla beraber güçleneceğini ve bölgenin içişlerine daha çok karışacağını düşündükleri için varılan anlaşmadan tedirgin oluyorlar” görüşünü dile getiriyor.
Katar, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn ile arabulucu Umman, Viyana’da varılan anlaşmadan memnuniyetlerini dile getirirken, Suudi Arabistan anlaşmanın ihlal edilmesiyle halinde müeyyidelerin tekrardan uygulanması çağrısında bulunmuştu.
“Körfez ülkeleri emniyet korkusu taşıyor”
Uludağ Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Tayyar Arı da, İran’ın Irak’ta 8 sene boyunca başbakanlık görevini yürüten Şii lider Nuri el-Maliki döneminden bu yana uyguladığı politikalar ve bölgedeki bir takım eylemlerinin Irak’ın günümüze gelmesinde önemli rol oynadığı görüşünde.
İran’ın Şii unsurları destekleyerek bölgeyi istikrarsızlaştırma gayreti içinde olmasının esasen bir tehdit olarak algılanmasını daimi kılan şeyler olduğunu ifade eden Prof. Dr. Arı, bunları diyor :
“İran bunu önlemek yerine artırıcı politikalar izliyor. Bir de bunları nükleer kapasitesi ile artıracağı vakit daha çok büyük bir tehlike olacağı algısı da yaygın. Körfez ülkeleri bu pazarlığın kendileri üzerinden yapılmış olması korkusu de taşıyorlar. İran’ın nükleer faaliyetlerini çok büyük ölçüde askıya almasının nedenlerini herkes merak ediyor.
Diyer yandan, İran kısa bir zaman içinde çok büyük bir mal varlığına kavuşacak, Batılı yatırımcılar açısından ciddi bir pazar haline gelecek ve zenginleşecek. Halihazırda bile derin dahil krizler yaşamını sürdüren İran’ın potansiyeli artınca ne olacak sorusu tüm bölge ülkeleri tarafından soruluyor.”
“İran yayılmacı ve bölgedeki siyasi istikrarsızlıkları kullanan bir devlet geleneğine sahip” diyen Arı, “Mesela bu Türk hariç politikasında hiç rastlanan bir vaziyet değil fakat İran askeri ya da emniyet yapılanması tümünün buna odaklı. Diğer ülkelerdeki mezhebi ve etnik yapıları kullanarak, kışkırtarak etki alanını artırmaya yönelik bir geleneğe sahip. Bütün bunlara beraber bakıldığında İran’ın olağan politikasını sürdüreceğini öngörebiliriz. Bu da bölgedeki istikrarsızlık açısından hala çok büyük bir tehlike olarak ortada duruyor” ifadelerini kullanıyor.
İran kısımda güven vermiyor
Kaynak: aksam