Yemen’de Şii olan Husilerin ilerleyişi bu kısımda çok büyük siyasi sonuçlara yol açmadan Batı destekli Arap bloku ön almaya çalışıyor. Burada artık çok kritik sual şudur: İran ne yapacak?
İran jeopolitiği
Bizim Basra, İranlıların Pers, Arapların da Arap Körfezi dediği çevredeki topraklarda ciddi bir Şii nüfus yer alıyor . Mesela Suudi Arabistan’ın Doğu vilayetinde çok büyük bir Şii nüfus barınıyor. Şii oranı Bahreyn gibi yerlerde yüzde 70 gibi yüksek bir oranda. Biraz uzağa bakalım, Pakistan’da oran yüzde 20 kadar. Pakistanlı gazeteci dostum Naveed Ahmed, yakın dönemde bana yazdığı bir mesajda “Buradaki gazetelerde İran aleyhine makale yazmak dahi basit değil.” diye belirtti . Tüm bunlar şunu gösteriyor: “İran bir yerde sıkışınca etkisini artırarak kendini garantiye alacak pek çok fazla alternatif alana sahip.”
İkinci mühim nokta İran, sıcak çatışmadan taktiksel olarak kaçabilir. Yemen için ortalama her Şii molla “nasıl olsa zamanla biz kendimize bağlı gruplar suretiyle etkili oluruz” diyecektir. Hava bombardımanları ile bir düzen kurulamaz. Yemen’de yaşamını sürdüren Şii gruplar, uzun vadede esasen İran etkisi altında kalacaktır.
İran, pek çok fazla açıdan ciddi ve çok büyük bir devlettir. O nedenle Türkiye gibi kısa vadeli heyecanlara kapılmıyor. İran devletinin dış politik takvimi Çin gibi, Rusya gibi, hatta İngiltere gibi uzundur. İranlı diplomat, nükleer müzakereler hususunda , Yemen hususunda , Suriye hususunda çok fazla sabırlıdır. İran çok büyük bir devlet olduğundan dolayı istisnai zamanlar dışında mühim yerlere ciddi adamlar gelir. İran’ın bütün nükleer müzakerecileri Batı’da hayranlık uyandırır. Bu adamlara kızılsa dahi söyledikleri ölçülür, tartılır. İran’ın bu ciddi devlet olmaktan kaynaklanan sabırlı siyaseti Yemen’de de kendini gösterecektir.
Suriye hatasına düşmemek
Suriye’de Beşşar Esed rejimi düşsün diye bu ülke yok edildi. Bir ülke yok edilince, devlet düzeni çökünce yerine teröristler geliyor. Gelinen noktadaki dramatik aşamaya bakın ki, içinde resmi olarak Türkiye’nin terörist olarak tanımladığı gruplar İdlib’i, Şam rejiminden alınca “sevinenler” var. “Nusra mı, Esed rejimi mi?” ne kadar talihsiz bir ikilemdir.
Aynı arıza Yemen’de de yaşanabilir. Husileri durduruyoruz diyerek bu memlekette esasen zayıf olan devlet sistemi tümünün çökerse burada El Kaide, IŞİD gibi yapılar palazlanır. O nedenle İran’ı dışlamak yerine mümkün mertebe Tahran ile diyalog yapmak lazım geliyor .
Suriye’de ne öğrendik? İran’ı işin içine katmadan çözüm imkânsız. Aynı denklem Yemen için de geçerli. İran’a kızabiliriz ancak İran’ı dışlayarak Yemen ancak Suriye’leşir.
Türkiye sakin kalmalı
Türk dış politikasının kronik bir tansiyon sorunu var. Türkiye, dış politik konularda sakin kalmalı. Şartlar Türkiye’yi sakin kalarak hatta susarak kazanma potasına sokabilir. Şayet Başkent Ankara ‘da yüksek tansiyonu alışkanlık haline getirenler Yemen olayında da İran hususunda sert beyanatlar yapmakda .
Türkiye’nin süper bir güç olduğu filan yok. PKK gibi kendi içimizden çıkan bir örgütü dahi Türkiye’yi caydırıcı bulmuyor. Maddi gücümüz kısıtlı. “Halklar bizimle” lafını da bir yere koymak gerek . Nerede Türkiye taraftarı Arap halkları? Mısır’da, Yemen’de, Irak’ta Türkiye lehine yürüyen var mı? Sanırım Türkiye’de iç politikada halkı “gaza getirmek” için türlü “efelenmeler” yapan siyasetçileri kendi propagandalarına kendi inanmaya start verdi . Üzülerek fakat kendi çapında bir dış politika hocası olarak yazıyorum: Türkiye, İran’a karşı dikkatli olmalı. İran canımızı acıtır. Daha açık yazayım: Türkiye’nin bölge siyasetinde İran’ı hesaba çekecek bir gücü filan yok. Maddi, manevi, diplomatik gibi alanlardaki güç hesabına göre İran’ı karşımıza almakta bir fayda yok. Yemen’deki Husilerden Bahreyn’e milyonlarca insan Ayetullah Hamaney’in ağzına bakıyor. El’an Türkiye’nin Yemen üzerinde tek etkisi ise orada muhtemelen hanesinden çıkmaya korkan bir iki istihbaratçı ve Hizmet Hareketi’nin sosyal çevresidir.
Lafın kısası, Türkiye elbette menfaatleri için elinden geleni yapmalı ancak Yemen hususunda temkinli bir siyaset izlemelidir.
*İpek Üniversitesi