Yemen’de Şii olan Husilerin ilerleyişi bu bölgede büyük siyasi sonuçlara yol açmadan Batı destekli Arap bloku ön almaya çalışıyor. Burada artık kritik soru şudur: İran ne yapacak?

İran jeopolitiği

Bizim Basra, İranlıların Pers, Arapların da Arap Körfezi dediği çevredeki topraklarda ciddi bir Şii nüfus bulunuyor. Mesela Suudi Arabistan’ın Doğu vilayetinde büyük bir Şii nüfus barınıyor. Şii oranı Bahreyn gibi yerlerde yüzde 70 gibi yüksek bir oranda. Biraz uzağa bakalım, Pakistan’da oran yüzde 20 kadar. Pakistanlı gazeteci dostum Naveed Ahmed, yakın zamanda bana yazdığı bir mesajda “Buradaki gazetelerde İran aleyhine makale yazmak bile kolay değil.” dedi. Bütün bunlar şunu gösteriyor: “İran bir yerde sıkışınca etkisini artırarak kendini garantiye alacak pek çok alternatif alana sahip.”

İkinci önemli nokta İran, sıcak çatışmadan taktiksel olarak kaçabilir. Yemen için ortalama her Şii molla “nasıl olsa zamanla biz kendimize bağlı gruplar yoluyla etkili oluruz” diyecektir. Hava bombardımanları ile bir düzen kurulamaz. Yemen’de yaşayan Şii gruplar, uzun vadede zaten İran etkisi altında kalacaktır.

İran, pek çok açıdan ciddi ve büyük bir devlettir. O nedenle Türkiye gibi kısa vadeli heyecanlara kapılmıyor. İran devletinin dış politik takvimi Çin gibi, Rusya gibi, hatta İngiltere gibi uzundur. İranlı diplomat, nükleer müzakereler konusunda, Yemen konusunda, Suriye konusunda çok sabırlıdır. İran büyük bir devlet olduğu için istisnai zamanlar dışında önemli yerlere ciddi adamlar gelir. İran’ın bütün nükleer müzakerecileri Batı’da hayranlık uyandırır. Bu adamlara kızılsa bile söyledikleri ölçülür, tartılır. İran’ın bu ciddi devlet olmaktan kaynaklanan sabırlı siyaseti Yemen’de de kendini gösterecektir.

Suriye hatasına düşmemek

Suriye’de Beşşar Esed rejimi düşsün diye bu ülke yok edildi. Bir ülke yok edilince, devlet düzeni çökünce yerine teröristler geliyor. Gelinen noktadaki dramatik aşamaya bakın ki, içinde resmen Türkiye’nin terörist olarak tanımladığı gruplar İdlib’i, Şam rejiminden alınca “sevinenler” var. “Nusra mı, Esed rejimi mi?” ne kadar talihsiz bir ikilemdir.

Aynı sorun Yemen’de de yaşanabilir. Husileri durduruyoruz diyerek bu ülkede zaten zayıf olan devlet sistemi tamamen çökerse burada El Kaide, IŞİD gibi yapılar palazlanır. O nedenle İran’ı dışlamak yerine mümkün mertebe Tahran ile diyalog yapmak gerekiyor.

Suriye’de ne öğrendik? İran’ı işin içine katmadan çözüm imkânsız. Aynı denklem Yemen için de geçerli. İran’a kızabiliriz ancak İran’ı dışlayarak Yemen ancak Suriye’leşir.

Türkiye sakin kalmalı

Türk dış politikasının kronik bir tansiyon sorunu var. Türkiye, dış politik konularda sakin kalmalı. Şartlar Türkiye’yi sakin kalarak hatta susarak kazanma potasına sokabilir. Ancak Ankara’da yüksek tansiyonu alışkanlık haline getirenler Yemen olayında da İran konusunda sert açıklamalar yapıyor.

Türkiye’nin süper bir güç olduğu filan yok. PKK gibi kendi içimizden çıkan bir örgütü bile Türkiye’yi caydırıcı bulmuyor. Maddi gücümüz kısıtlı. “Halklar bizimle” lafını da bir yere koymak lazım. Nerede Türkiye taraftarı Arap halkları? Mısır’da, Yemen’de, Irak’ta Türkiye lehine yürüyen var mı? Sanırım Türkiye’de iç politikada halkı “gaza getirmek” için türlü “efelenmeler” yapan siyasetçileri kendi propagandalarına kendi inanmaya başladı. Üzülerek ama kendi çapında bir dış politika hocası olarak yazıyorum: Türkiye, İran’a karşı dikkatli olmalı. İran canımızı acıtır. Daha açık yazayım: Türkiye’nin bölge siyasetinde İran’ı hesaba çekecek bir gücü filan yok. Maddi, manevi, diplomatik gibi alanlardaki güç hesabına göre İran’ı karşımıza almakta bir fayda yok. Yemen’deki Husilerden Bahreyn’e milyonlarca insan Ayetullah Hamaney’in ağzına bakıyor. El’an Türkiye’nin Yemen üzerinde tek etkisi ise orada muhtemelen evinden çıkmaya korkan bir iki istihbaratçı ve Hizmet Hareketi’nin sosyal çevresidir.

Lafın kısası, Türkiye elbette menfaatleri için elinden geleni yapmalı ancak Yemen konusunda temkinli bir siyaset izlemelidir.

*İpek Üniversitesi