dinî bir muhteva barındıran ve canlı bir şekilde varlığını devam ettiren bir gelenektir.

Bu geleneğin ana unsuru Türkiye’de canlı olarak yaşatılan inançlarından biri olan Hızır inancıdır. Bu çarpıcı dinî figürün kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir fakat bu kaynaklığa rağmen Hızır hakkında çok çeşitli tartışmalar, anlatımlar bulunmaktadır.
Hızır’a dair inanmalar daha çok halk kültüründeki anlatmalarda yani efsane ve menkıbelerde yaşatılmaktadır.
Kehf suresinin 60-82. âyetlerinde, Hz. Musa‟nın arkadaşıyla “kendisine katımızdan ilim verdiğimiz bir kul” olarak adı geçen ve ismini  hadislerden öğrenebildiğimiz Hızır‟ı bulmak üzere Mecmau’l-Bahreyn denilen iki denizin birleştiği yere kadar gitmeleriyle başlayan bir mâcerâ, Hz. Musa‟nın sabırsızlığıyla sona ermesi anlatılmaktadır. Gayb ilmini öğrenme yolculuğudur adeta ayette anlatılan. Âyette “iki denizin birleştiği yer” olarak belirtilen yerin neresi olduğu hakkında müfessirler arasında farklı görüşler mevcuttur. Bu buluşma noktası Anadolu’daki çeşitli inanç gruplarınca Hatay’ın Samandağ ilçesinin kıyısı kabul edilmekte, bugün de bu noktada bir inanç merkezi bulunmaktadır. Kur‟an‟daki kıssaya çok benzeyen söylenceye uygun olarak  duvarı onardıklarına inanılan Karye (Harbiye)‟de, iki önemli Hızır makamı bulunmaktadır. Ayrıca, bu iki makamın

bir unsurun olmadığı görülmektedir. Bugün hala tartışılan Hızır‟ın velî mi, nebi mi olduğu; yaşayıp yaşamadığı ve onu görmenin mümkün olup olmadığı gibi konularda Kur‟an-ı Kerim‟in Kehf suresinde ve hadislerde çok açık bir bilgi bulunmamaktadır. Hz. Hızırla ilgili detaylı bilgilere daha çok mutasavvıfların anlatımları kaynaklı halk inançlarında rastlanılmaktadır. 
Hızır, efsanevî kişiliğiyle folklor, tasavvuf, halk inanç ve telakkilerinde geniş yer tutar. Bütün halk hikâyeleri, masal, efsane, menkıbe ve şiirlerde konu edilmiştir.
Efsanelerde Hz. Hızır ve Kadınların İlişkisi

Anadolu efsaneleri üzerine yaptğım çalışmada şaşırtıcı unsurlardan biri Hz Hızır’ın kadın kılığında insanlara görülmesi idi. Bu inanmanın orjinal olması yanı sıra kadın-erkek ilişkilerinin halkın şuuraltına ışık tutması bakımından bir önemi olduğunu söyleyebiliriz. 

Hızır’ın velî olduğunu kabul etmişlerdir. Bu sebeple efsanelerde Hızır, insanları imtihan etmek için onlardan bir şeyler ister, duyarsız umursamaz olanlar Hızır’dan kötü bir cezâ alırlar. Hatta bazıları bu umursamazlığının bedelini felaketle öderler. Hızır (a.s), inanışa göre ölümsüzlük suyu içmiştir ve her dönem dünyada zor durumda olanları sınar ve yardım eder. Hastalara şifa veren, darda kalanlara yetişen bir ulu kişidir. Hızır birçok yörede anlatılan efsanelerde zengin-fakir birçok kadını sınamaktadır. Bu imtihanı geçenleri koruması altına almaktadır.Hızır’a yardım eden ve Hızır’ın kurtarırken arkaya bakmaması uyarısı alan kadın tipi birçok Anadolu efsanesinde anlatılır.

Hz. Hızır Hep Erkek Kılığında mı Gelir?

Hz. Hızırla ilgili detaylı bilgilere daha çok mutasavvıfların anlatımları kaynaklı halk inançlarında görüldüğünü yukarıda bildirmiştim. Bu bilgiler içinde sıkça geçen konu Hz. Hızır’ın daha çok erkek kılığına, yaşlı bir dede kılığına girerek insanlara yardım etme meselisidir. Bu konuda çalışan modern araştırmacıların ilgili kitaplarına baktığımda bu bilgileri teyit eden kesin ifadeleri gördüğüm için bugün bu yazıyı kaleme almak istedim.
 İyi kul olmakla ilgili hadislerde, iyilik ve cömertliğin önemine değinilir. Tabii bu cömertlik motifinin altında Hızır kültü yatmaktadır. Hızır genellikle ak sakallı, nûrani yüzlü, uzun boylu merhametli, cana yakın tarif edildiği gibi yoksul, üstü başı dağınık elbisesi kirli, hasta aciz biri