Bahar BAKIR / GAZETE HABERTÜRK

 Suudi Arabistan’ın cuma günü terörist suçlamalarıyla idam ettiği 47 kişi arasında olan Şii din adamı Nimr Bakır en-Nimr’in ölümü, İran ile Suudi Arabistan arasında gerilime neden oldu. Nimr’in idamının ardından Tahran’da Suudi Arabistan Büyükelçiliği, Meşhet’te ise konsolosluğu ateşe verildi. Ortadoğu’daki birçok ülke idamın ardından Şii gösterilere sahne oldu.

“Şİİ-SÜNNİ AYRIMI DERİNLEŞİR ANCAK ÇATIŞMA OLMAZ”

EMEKLİ BÜYÜKELÇI ULUÇ ÖZÜLKER: “Suudi Arabistan’da idam edilen 47 kişiden 43’ü Sünni, 4’ü Şii’ydi. Şii din adamı Nimr, uzun süredir Suudi Arabistan’ın baskı rejimiyle mücadele eden bir insandı. Esad’a da karşı olan biri. Krallık için ciddi bir tehditti, çünkü sözü dinlenen bir kişiydi. Bu idam bölgedeki Şii unsurlar için tansiyonun artmasına sebep olacak. Körfez Bölgesi’nde İran ve Suudi Arabistan arasındaki bilek güreşini daha ileri bir noktaya taşıyacak. Bölgede Şii-Sünni ayrımı ve çekişmesi derinleşecek. Restleşme ciddi bir boyutta, ama yeni bir mezhep savaşı ya da karşı karşıya gelme olmaz. Şiilerin bölgedeki hamisi İran ve Sünnilerin hamisi ve teröre karşı İslam koalisyonu kuran Suudi Arabistan Bahreyn’de, Yemen’de, Suriye’de karşı karşıyalar. Bölgede artık etnik bölünmenin yanı sıra mezhebi bölünmelerin de keskinleşeceği bir dönem yaşanacak.”

“BÖLGEDE CAN YAKMA POLİTİKASI GÜDÜLEBİLİR”

STRATEJIK DÜŞÜNCELER ENS. DIŞ POL. KOOR. DOÇ. DR. MEHMET ŞAHİN: “Bölgede mezhep ve dini savaş görünümlü ulusal çıkar mücadeleleri yürütülüyor. Bölgenin dinamikleri de ulusal çıkar savaşlarında kullanılması için fırsat veriyor. İki ülke arasında Suriye temelli bu kutuplaşma net bir şekilde ortaya çıkmıştı. Nimr’in idam edilmesi, mezhepsel gerilime benzin dökmek anlamına geliyor. Önümüzdeki süreçte bu gerilim daha da artacak. Akdeniz’den İran ve Basra Körfezi’ne kadar olan hatta Şii-Sünni gerilimi daha da yükselecek. İran, bu idamı kullanarak Suudi Arabistan üzerine baskı politikası uygulayacak. Ama bir mezhep çatışması ya da iki ülkenin karşı karşıya gelmesi gibi bir duruma gitmez. Bölge ülkeleri üzerinden can yakma politikaları güdülebilir.”

ŞEYH NİMR’İN İDAMI Şİİ COĞRAFYASINI AYAĞA KALDIRDI

Suudi Arabistan’ın, Şii din adamı Nimr Bakır en-Nimr’i, terörist suçlamasıyla cuma günü 46 kişiyle idam etmesinin ardından İran’da peş peşe protesto gösterileri yaşandı. Cuma günü ülkenin ikinci büyük kenti Meşhet’te Suudi Arabistan Konsolosluğu, önceki gün de Tahran’daki büyükelçilik binası göstericiler tarafından ateşe verildi. Bazı göstericilerin polis barikatını aşarak elçilik binasının camlarını kırdığı, dokümanları dışarı attığı görüldü. 40 göstericinin gözaltına alındığı olaylarda eylemciler, “Maşallah Hizbullah” sloganları attı.

HAMANEY: ALLAH’IN GAZABINA UĞRAYACAKLAR

Şeyh Nimr’in idamı İran’daki dini ve devlet otoriteleri tarafından şiddetle kınandı. İran, Suudi Arabistan’ın Tahran’daki maslahatgüzarını Dışişleri Bakanlığı’na çağırıp nota verdi. İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Suudi Arabistan’ın “Tanrının gazabına” uğrayacağını öne sürdü. Hamaney tepkisini, “Şehidin haksızca akıtılan kanının bedeli kısa zamanda ödenecek ve Tanrı’nın eli Suudi yönetiminden intikamını alacak” dedi. Nimr’in “Şiddete başvurmayan bir eleştirmen” olduğunu kaydeden Hamaney, “İnsanları ne silah kullanmaya teşvik etti ne de gizli planlar yaptı. Sadece açıkça eleştirilerini dile getirdi” diye konuştu.

SADR’DAN AYAKLANMA ÇAĞRISI

Iraklı Şii lider ve din adamı Mukteda Sadr, web sitesinden yaptığı açıklamayla Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkelerinde yaşayan Şiileri protestoya çağırdı: “Suudi Arabistan’da yaşayan Şiileri barışçıl protestolarla Şeyh Nimr’in idam edilmesini protesto etme cesareti göstermeye çağırıyorum. Bu çağrım Körfez ülkelerinde yaşayan Şiiler için de geçerlidir” dedi.

RUHANİ: SALDIRGANLAR YARGILANACAK

İran Dışişleri Bakanlığı halka sakin olma çağrısı yaparken, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Suudi Arabistan elçilik binalarına saldıran kişilerin adalet karşısına çıkarılacağını belirtti. Ruhani, “İçişleri Bakanı’ndan Adalet ve İstihbarat Bakanlığı’nın da yardımıyla saldırganların kimliklerinin tespit edilip yargı önüne çıkarılmasını istiyorum” dedi.

SİSTANİ ‘ŞEHİT’ İLAN ETTİ

Irak’ın Şii liderleri Ayetullah Ali Sistani’den de Nimr’in idam edilmesine kınama geldi. Şii lider, Nimr’in idam edilmesi ile ilgili yazılı açıklama yaptı. Nimr’in idam edilmesini “zülm ve düşmanca” olarak gördüklerini belirtti ve Şeyh Nimr’i şehit ilan etti.

DİPLOMATİK İLİŞKİLER KESİLDİ

Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Adil el-Cübeyr, dün bir basın toplantısı yaparak, İranlı yetkililere büyükelçilik binalarının korunması yönünde çağrı yapmalarına rağmen saldırıların ve resmi belge ile malzemelerin yağmalanmasının engellenmediğini, bundan dolayı ülkesinin İran ile tüm diplomatik ilişkilerini kestiklerini söyledi. Cübeyr, İranlı diplomat ve görevlilere ülkeyi terk etmelerii için 48 saat süre tanındığını da ilan etti.

ABD, AB, BM’DEN TEPKİ

İran dışında birçok ülke de idamlara tepki gösterdi. ABD Dışişleri Bakanlığı, “Önde gelen Şii din adamı ve aktivist Nimr’in idamının, acilen düşmesi gereken bir zamanda mezhepsel gerilimi tırmandırma tehlikesi bulunduğu için özellikle endişeliyiz” açıklaması yaptı. AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, idamların Suudi Arabistan’da ifade özgürlüğü, temel ve siyasi haklara saygı konusunda ciddi endişelere yol açtığını ifade etti. BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun da, idamlar nedeniyle büyük üzüntü duyduğunu belirterek mezhepsel gerilimi artırmaktan kaçınma çağrısı yaptı.

“KÖTÜLÜKTEN KURTARILDI”

Suudi Arabistan’ın en yüksek dini otoritesi Büyük Müftü Şeyh Abdülaziz el-Şeyh yaptığı açıklamada 47 kişinin idam edilerek insaflı davranıldığını, bu sayede bu kişilerin daha fazla kötülük yapmaktan kurtarıldığını savundu.

BAHREYN’DE NIMR İÇİN GÖSTERİ YAPILDI

Suudi Arabistan’ın müttefiki olan Bahreyn Kraliyet Ailesi’ne karşı 2011 yılında ayaklanan Bahreynli Şiiler dün ülkenin batısındaki Şii köyü Ebu Sayba’da düzenledikleri gösterilerle Şii din adamı Nimr’in idamını protesto etti. Yüzde 65-75 arasında Şii olan, ancak Sünni El Halife Ailesi tarafından yönetilen Bahreyn’de polis, göstericilere göz yaşartıcı gazla müdahale etti. Bahreyn Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamada ise “Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliği ve Meşhet’teki konsolosluk binasına yapılan terörist saldırıların kınandığı” ve Bahreyn’in “terör ve aşırılıkla mücadele konusunda Suudi Arabistan’ın yanında olduğu” yinelendi. Şeyh Nimr, Bahreyn’deki gösterilere destek amacıyla Suudi Arabistan’da Şiilerin düzenlediği gösterilere de öncülük etmişti.

IRAK’TAN İRAN’A NİMR DESTEĞİ

Yemen’de Suudi destekli hükümetle çatışan Şii Husiler de Al Maseera web sitesinden yaptıkları açıklamada “Suudi ailesi, bugün insan haklarını apaçık ihlal ederek kutsal bir savaşçıyı ve büyük bir din adamını sahte bir duruşmayla idam etti” dedi. Başkent Sanaa’da sokak gösterileri ile idam kararı protesto edildi. Irak Başbakanı Haydar İbadi de Nimr’in öldürülmesini kınadı. Facebook hesabından açıklama yapan İbadi, bu olayın bölgesel güvenlik üzerinde kötü etkileri olabileceğini belirtti. Irak’ın güneydeki Basra kentinde ellerinde Nimr’in olduğu bayraklar taşıyan protestocular yürüyüş düzenledi. Hindistan sınırındaki Keşmir kentinde de Şii eylemciler 2 gündür protesto gösterisinde bulunuyor.